وکیل ربا یا نزول خواری
ربا یا در تعدیل رایج آن، نسب یکی از مسائلی است که اکثر مردم در زندگی با آن مواجه بوده اند. از آنجایی که معاملات ربوی و ربوی آثار مخرب بسیاری بر اقتصاد جامعه بر جای می گذارد، برخی از نظام های حقوقی مانند قوانین ایران آن را جرم تلقی کرده و مجازات هایی برای آن در نظر گرفته اند.
قبول ربا یا معاملات ربوی و انجام معاملات ربوی در شرع اسلامی از اعمال مذموم است و در قرآن بارها به عنوان جنگ با خدا و رسول خدا و در کلام ائمه اطهار علیهم السلام از آن یاد شده است. از گناهان کبیره و حرام نیز یاد شده است. بوده است
تعریف ربا یا ربا
از آنجایی که قوانین ایران نیز بر اساس شرع تدوین شده است و از سوی دیگر با توجه به آثار بدی که این عمل بر اقتصاد جامعه می گذارد، در قانون مجازات اسلامی ربا و انجام معاملات ربوی جرم انگاری شده است. برای آن مجازات شد در نظر گرفته شده است.
طبق ماده 595 قانون مجازات اسلامی: هر نوع قرارداد بین دو یا چند نفر به موجب هر عقدی از قبیل بیع، قرض، صلح و غیره وجه پرداختی، دریافتی، ربا محسوب و جرم شناخته می شود.
طبق تبصره اول این ماده، در صورتی که صاحب مال معلوم نباشد، مال ربوی یکی از مصادیق مال مجهول المالک محسوب می شود و در اختیار ولی قانونی قرار می گیرد.
عباراتی مانند بهره، سود، ربا و دیگر کلماتی از این دست، معنای مشترکی دارند که عبارت است از دریافت وجه یا مالی مازاد بر مالی که به دیگران داده می شود.
بنابراین در مورد معامله ربوی باید گفت که معاملات ربوی می تواند به صورت قرض، صلح، بیع و غیره صورت گیرد به این صورت که افراد برای تجارت جنسی بین خود قرارداد می بندند اما در زمان رجوع. مال، شخص مقدار مازاد جنس معامله شده را درخواست می کند. ربا دهنده و گیرنده آن ربا را ربا گیرنده یا به اصطلاح ربا می گویند.
انواع ربا
در عرف، ربا بر دو نوع قرض و معامله است و قانون ربا را به دو قسم تقسیم کرده است:
1- ربا: به این معنا که به موجب عقد، شخص از دیگری قرض می گیرد و موظف است آن مال را به همراه مازاد آن به قرض دهنده برگرداند، مثلاً 10 میلیون وام می دهد و در هنگام بازپرداخت 15 میلیون طلب می کند. . این نوع ربا بیشتر رایج است.
2- ربایش تجاری یا معامله ربوی: به معنای معامله شخص یک جنس با هم جنس ولی به مقدار بیشتر. مثلاً 10 کیلو برنج طارم را با 15 کیلو همان برنج معاوضه کنید.
مجازات ربوی و معاملات ربوی در قانون
بر اساس ماده 595 قانون مجازات اسلامی، مرتکبین این جنایت اعم از رباخوار، رباخوار و واسطه بین این افراد، علاوه بر استرداد مال مازاد به صاحب مال، به حبس از 6 ماه تا 3 سال محکوم می شوند. تا 74 ضربه شلاق و جزای نقدی معادل ربا نیز محکوم است.
همچنین طبق ماده 190 قانون مدنی، معامله یاقوت به دلیل نامشروع بودن معامله باطل است. این جرم جزء جرایم غیرقابل گذشت محسوب می شود، یعنی نیازی به تعقیب شاکی خصوصی نیست و دادستان می تواند مرتکبین را تعقیب و تعقیب کند.
نکات مهم در مورد معاملات ربوی و نزولی
قانونگذار به اجبار و اضطرار شخص در دادن ربا توجه دارد و در این موارد با احراز اضطرار در ربا دهنده، تنها ربا گیرنده را مقصر می داند.
اگر عقد ربا بین پدر و فرزند یا بین زن و شوهر منعقد شود هیچ یک از طرفین مجرم شناخته نمی شوند.
اگر مسلمانی از کافر ربا بگیرد، طبق قاعده نفی سبیل، مسلمان مجرم شناخته نمی شود.
قانون بین مرتکبین جرم ربا و افرادی که واسطه جرم در تعیین مجازات هستند، تفاوتی قائل نشده است.
اگر کسی که مالی را قرض می کند، در موقع استرداد، مازاد بر آن را آزادانه و با اختیار به قرض دهنده بدهد، حکم ربا ندارد.
اگر طرفین در سود و زیان معامله شریک باشند، معامله ربوی محسوب نمی شود.
در ربای معاملاتی، مال موضوع ربا باید متعلق به طرفین معامله باشد. اگر مال مال ثالث یا به نفع ثالث باشد ربا محسوب نمی شود.
در انجام معاملات ربوی فقط شخص حقیقی مسئول کیفری است و شخص حقوقی در این مورد قابل تعقیب کیفری نیست.